هرآنچه باید درمورد کم خونی میکروسیتیک بدانید

برای توصیف گلبول‌های قرمز خونی که کوچکتر از حد نرمال باشند، از اصطلاح «میکروسیتوز» استفاده می‌کنند. کم‌خونی هنگامی رخ می‌دهد، که تعداد گلبول‌های قرمز خون سالم، در بدن شما کم شود. در کم‌خونی‌های میکروسیتیک، بدن دارای گلبول‌های قرمز کمتری نسبت به حالت طبیعی‌ است؛ همچنین گلبول‌های قرمز خونی که وجود دارند هم، خیلی کوچک هستند.

بر اساس تحقیقات علمی میکروسیتیک، شامل انواع مختلفی از کم‌خونی‌ها است. کم‌خونی‌های میکروسیتیک، بر اثر شرایطی بوجود می‌آیند، که بدن نتواند هموگلوبین کافی تولید کند. هموگلوبین جزئی از خون است، که به انتقال اکسیژن به اندام‌ها و بافت‌های بدن کمک می‌کند و به گلبول‌های قرمز خون نیز، رنگ قرمز می‌دهد.

دلیل بیشتر کم‌خونی های میکروسیتیک، «کمبود آهن» است. در حقیقت بدن برای تولید هموگلوبین، به آهن احتیاج دارد. البته شرایط دیگری نیز، می‌تواند سبب ایجاد کم‌خونی میکروسیتیک شود. جهت درمان کم‌خونی میکروسیتیک، نخست باید علل اصلی آن، توسط پزشک تشخیص داده شود. ممکن است، علائم کم‌خونی میکروسیتیک، در ابتدا قابل مشاهده نباشند؛ این علائم معمولا در مرحله پیشرفته‌تر، یعنی هنگامی که کمبود گلبول‌های قرمز طبیعی، بر بافت‌های بدن تأثیر می‌گذارند، بروز پیدا می‌کنند.

علایم کم خونی میکروسیتیک

نشانه‌ های متداول کم‌خونی میکروسیتیک عبارتند از: خستگی، ضعف، سرگیجه، تنگی نفس، از دست دادن استقامت بدن، رنگ‌پریدگی پوست. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به مدت بیش از دو هفته، حتما به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر سرگیجه شدید و یا تنگی نفس شدید، داشتید، باید به سرعت پزشک خود را مطلع سازید.

انواع و علل کم‌خونی میکروسیتیک

کم‌خونی‌های میکروسیتیک، با در نظر گرفتن مقدار هموگلوبین در گلبول‌های قرمز، قابل توصیف است. انواع کم‌خونی‌های میکروسیتیک به سه دسته هایپوکرومیک، نوروکرومیک یا هایپرکرومیک تقسیم می‌شوند.

کم‌خونی‌های میکروسیتیک هایپوکرومیک

هایپوکرومیک به  معنای آن است، که گلبول‌های قرمز خون، دارای سطح هموگلوبین پایینتر از حد طبیعی هستند. میزان کم هموگلوبین، در گلبول‌های قرمز خون منجر به رنگ پریدگی بیشتر پوست می‌شود. در کم‌خونی هایپوکرومیک میکروسیتیک، بدن دارای میزان کمی از گلبول‌های قرمز خونی است، که کوچکتر و همچنین کم‌رنگ‌تر از حد طبیعی هستند. اکثر کم‌خونی‌های میکروسیتیک، از نوع هایپوکرومیک هستند. کم‌خونی های میکروسیتیک نوع هایپوکرومیک عبارتند از:

کم خونی به دلیل فقر آهن: رایج‌ترین دلیل کم‌خونی میکروسیتیک، کمبود آهن در خون شماست. موارد زیر می‌توانند علل ایجاد کم‌خونی فقر آهن باشند:

1. 1. دریافت ناکافی آهن، یا ناتوانی در جذب آهن، به دلایلی مثل بیماری سلیاک یا عفونت هلیکوباکتر پیلوری
   2. از دست دادن شدید خون، به سبب پریودهای مکرر یا سنگین در خانم‌ها و یا خونریزی‌های گوارشی (GI) ناشی از زخم‌های گوارشی فوقانی یا بیماری‌های التهابی روده
   3. تالاسمی: تالاسمی نوعی کم‌خونی است، که بر اثر یک اختلال ژنتیکی بوجود می‌آید، و شامل جهش ژن‌های مورد نیاز، جهت تولید هموگلوبین می‌شود.
   4. کم‌خونی سیدروبلاستیک: کم‌خونی سیدروبلاستیک ممکن است، به علت جهش ژنتیکی (بطور مادرزادی) ایجاد شود؛ علاوه بر این، می‌تواند اکتسابی و بر اثر شرایطی باشد، که مانع از ادغام آهن در اجزای ضروری بدن، جهت ساخت هموگلوبین می‌شود. که این امر، سبب تجمع آهن در گلبول‌های قرمز خواهد شد. کم‌خونی سیدروبلاستیک مادرزادی و عموما از نوع میکروسیتیک و هیپوکرومیک است.
   5. بارداری

کم‌خونی‌های میکروسیتیک نورموکرومیک

در کم‌خونی نورموکرومیک، گلبول‌های قرمز خون، دارای مقدار نرمال هموگلوبین بوده و رنگ آن‌ها نیز، قرمز خیلی‌ کم‌رنگ یا سیر نیست. از انواع کم‌خونی‌های میکروسیتیک نورموکرومیک، می‌توان به کم‌خونی بر اثر التهاب و بیماری‌های مزمن اشاره کرد، کم‌خونی ناشی از این مشکلات، عموما نورموکرومیک و نورموسیتی هستند، در این موارد گلبول‌های قرمز خون، اندازه‌ای طبیعی دارند. آنمی میکروسیتیک نورموکرومیک، می‌تواند در افراد مبتلا به بیماری‌های زیر مشاهده شود:

• • بیماری‌های عفونی، مثل سل ، HIV/AIDS یا اندوکاردیت
  • بیماری‌های التهابی، مثل آرتریت روماتوئید، بیماری کرون یا دیابت ملیتوس
  • بیماری کلیوی
  • سرطان

این بیماری‌ها می‌توانند، مانع از عملکرد طبیعی گلبول‌های قرمز شده و موجب کاهش جذب و یا استفاده از آهن شوند.

کم‌خونی‌های میکروسیتیک هایپرکرومیک

در نوع هایپرکرومیک، گلبول‌های قرمز خون بیشتر از مقدار طبیعی، هموگلوبین دارند. میزان زیاد هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون، سبب می‌شود، که این گلبول‌ها در مقایسه با حالت طبیعی، رنگ قرمز تیره‌تری داشته باشند. کم‌خونی میکروسیتیک هایپرکرومیک به ندرت دیده می‌شود و می‌تواند بر اثر یک بیماری ارثی با نام «کم‌خونی اسفروسیتی» مادرزادی بوجود آید؛ به این نوع کم‌خونی، اسفروسیتوز ارثی نیز می‌گویند. در این بیماری، غشای گلبول‌های قرمز بطور سالم و طبیعی آن تشکیل نشده، و سبب می‌شود که آن‌ها شکل کروی نادرست و سفتی داشته باشند، و به همین دلیل نمی‌توانند به درستی در سلول‌های خونی حرکت کنند و در طحال از بین می‌روند.

علت‌های دیگر کم خونی میکروسیتیک

سایر دلایل کم‌خونی میکروسیتیک عبارتند از: کمبود مس، مقدار بیش از حد روی (که سبب کمبود مس می‌شود)، مصرف الکل، مصرف مواد مخدر و مسمومیت بر اثر سرب.

مسمومیت سرب

سرب، ماده‌ای سمی است، که برای ما و بخصوص برای کودکان خردسال، بسیار مضر است. این ماده در بدن به مغز، کبد، کلیه و استخوان‌ها می‌رود و در دندان‌ها و استخوان‌ها جمع می‌شود. سرب در استخوان، در دوره بارداری در خون آزاد شدن و به جنین صدمه می‌زند. در معرض سرب قرار گرفتن، در هر سطحی مضر شناخته شده است.

تشخیص کم‌ خونی میکروسیتیک

معمولا کم‌خونی‌های میکروسیتیک، در ابتدا، بعد از تجویز آزمایش خونی با نام شمارش کامل خون (CBC)، تشخیص داده می‌شوند. اگر جواب آزمایش CBC شما، نشان‌دهنده ابتلا به کم‌خونی باشد، آزمایش دیگری به نام «اسمیر خون» را تجویز می‌کنند. این آزمایش، کمک زیادی به تشخیص تغییرات اولیه میکروسیتیک یا ماکروسیتی در گلبول‌های قرمز خون خواهد کرد. هایپوکرومی، نوروکرومی یا هایپرکرومی نیز، با آزمایش اسمیر خون محیطی قابل تشخیص هستند.

ممکن است پزشک، بعد از مراقبت‌های اولیه، شما را به یک متخصص هماتولوژی ارجاع دهد. «هماتولوژیست» متخصص انواع اختلالات خونی است. آن‌ها می‌توانند انواع خاصی از کم‌خونی میکروسیتیک را، تشخیص داده، علت اصلی آن را کشف و بیماری شما را درمان کنند. زمانی که تشخیص داده شد، که شما مبتلا به کم‌خونی میکروسیتیک هستید، آزمایشاتی برای تعیین دلیل بیماریتان انجام خواهد گرفت. احتمال دارد، آزمایش خون شما را برای تشخیص «بیماری سلیاک» بررسی کنند. همچنین خون و مدفوع شما نیز، از نظر عفونت باکتریایی «هلیکوباکتر پیلوری» مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

اگر پزشک، به ابتلای شما، به کم‌خونی میکروسیتیک مشکوک باشد، ممکن است به یک متخصص گوارش ارجاع داده شوید. متخصص گوارش در صورت وجود دردهای شکمی، آزمایش‌های تصویربرداری مختلفی را انجام می‌دهد، که این آزمایشات عبارتند از:

• • سونوگرافی شکم
  • آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (EGD)
  • سی‌تی‌اسکن شکم

در زنانی که دارای درد در قسمت لگن و پریودهای شدید هستند، متخصص زنان، بیشتر در پی مشکل «فیبروم رحم» یا بیماری‌های مرتبط است.

درمان کم ‌خونی میکروسیتیک

درمان کم‌خونی میکروسیتیک، به علت زمینه‌ای آن وابسته است. پزشک می‌تواند، مصرف مکمل های کم خونی و مکمل‌های ویتامین C را برای درمان تجویز کند، آهن به درمان کم‌خونی کمک کرده و ویتامین C نیز برای افزایش توانایی بدن در جذب آهن، مفید خواهد بود. در صورتی که از دست دادن شدید خون، علت بیماری کم‌خونی میکروسیتیک باشد، پزشک جهت درمان، بر علت از دست دادن خون، متمرکز خواهد شد. پزشکان برای زنانی که در دوره‌های پریودشان، دچار کمبود آهن می‌شوند، ممکن است، درمان‌های هورمونی، همچون قرص‌های ضد بارداری، تجویز کنند. اگر کم‌خونی میکروسیتیک به حدی شدید باشد که در معرض خطر نارسایی قلبی باشید، نیاز به تزریق خون و گلبول‌های قرمز دارید، تا سبب افزایش گلبول‌های قرمز سالم، در بدن شما شود.

اگر منشا کم‌خونی میکروسیتیک، کمبود مواد مغذی ساده باشد، درمان آن هم نسبتاً ساده است. کم‌خونی میکروسیتیک، در موارد بسیار شدید، ممکن است خطرناک باشد و باعث هیپوکسی بافت شود، که بافت از اکسیژن محروم شده و دارای عوارض زیر خواهد بود:

• • فشار خون پایین، یا افت فشار خون
  • مشکلات عروق کرونر
  • مشکلات ریوی

این عوارض بیشتر در افراد مسنی که در گذشته به بیماری‌های ریوی یا قلبی عروقی مبتلا شده‌اند، دیده می‌شود.

پیشگیری از کم خونی میکروسیتیک

دریافت آهن کافی، نیاز به رژیم غذایی مناسب دارد. افزایش مصرف ویتامین C نیز به جذب آهن در بدن کمک خواهد کرد. موادغذایی حاوی آهن عبارتند از: گوشت قرمز، سبزیجاتی با رنگ سبز تیره، لوبیا، میوه‌های خشک موادغذایی حاوی ویتامین C نیز عبارتند از: مرکبات، کلم پیچ، فلفل قرمز، کلم بروکسل، کلم بروکلی، توت فرنگی استفاده از مکمل آهن هم، بخصوص اگر از گذشته مبتلا به کم‌خونی بوده باشید، بسیار مفید است. اما قبل از مصرف مکمل‌ها، حتما باید با پزشک خود، مشورت کنید.